Auteursrecht op grappen in fotostrips?

Kan je eigenlijk auteursrecht hebben op een grap? Die vraag diende zich aan toen ik vorig jaar werd benaderd door de ondernemer achter www.kakhiel.nl, een bekend en succesvol producent van fotostrips, cartoons en andere grappige uitgaven. Kakhiel publiceert sinds 2012 fotostrips op sociale media en op zijn website www.kakhiel.nl. De fotostrips en de overige grappen en teksten worden door de ondernemer zelf bedacht en geplaatst. In de loop der jaren is het werk van Kakhiel dermate in bekendheid en populariteit toegenomen, dat hij zijn baan heeft opgezegd en full time met de exploitatie van zijn onderneming aan de slag is gegaan. Dit heeft geresulteerd in de uitgave van diverse boeken, een merchandise in kleding en accessoires en een goedlopende webshop. Inmiddels heeft zijn onderneming 146.000 volgers op Twitter, 508.000 volgers op Instagram en 416.000 volgers op Facebook. De website kakhiel.nl heeft een bereik van maar liefst 6.000.000 views per maand.

En wie succes heeft, wordt vaak nagevolgd, of nagemaakt. Zo bleek er een ondernemer in het oosten van het land, die begonnen was met het namaken van de grappen van Kakhiel. Nu zou je in eerste instantie kunnen denken dat je op een grap of mop, die in twee foto’s en een paar tekstballonnetjes wordt afgebeeld, toch niet zo snel een ‘monopolie’ kan claimen qua auteursrecht. Goede grappen en moppen worden nu eenmaal graag doorverteld, en met teveel ‘auteursrecht op humor’ zou er een stuk minder te lachen zijn in de wereld.

Maar deze ondernemer maakte het wel steeds bonter. Nadat zijn Facebookpagina en Instagram account stelselmatig elke nieuwe grap van cliënt overnam, wel met nieuwe eigen foto’s maar met vaak precies dezelfde teksten, ging de ondernemer ook over tot publicatie van een eigen boek. Daarin stonden ruim 100 fotostrips die van Kakhiel waren overgenomen. In de lokale pers claimde hij dat het zijn eigen grappen waren.

Dit was voor de andere partij niet meer grappig. Aan mij de taak om deze plagiaatpleger aan te pakken en de inbreuk een halt toe te roepen.
Toevallig was er net een relevante uitspraak van de rechtbank gedaan in een zaak waarin twee humoristische cartoons in bewerkte vorm op de Facebookpagina werden geplaatst zonder toestemming. De eiser en bedenker van de cartoons bracht de zaak voor de kantonrechter. Die oordeelde dat de plaatsing van twee cartoons inderdaad inbreuk op de auteursrechten van de maker opleverde. Gedaagde beriep zich nog op onwetendheid, maar dat hielp hem niet. Ook het onbewust schenden van auteursrechten komt voor rekening en risico van de inbreukmaker.
De kantonrechter volgde eiser in zijn standpunt dat voor de schadeberekening in dit geval aansluiting kan worden gezocht bij de tarievenlijst van Stichting Foto Anoniem (van 2015) en dan bij het tarief van € 192,00, exclusief btw, dat geldt voor plaatsing van een afbeelding van 400×600 pixels voor de duur van maximaal één week op een site zonder eigen domeinnaam.

De kantonrechter vond het daarnaast ook redelijk om naast dit bedrag van (2 x € 192,00 =) € 384,00 aan gederfde licentievergoeding een opslag van 25% per afbeelding te hanteren als vergoeding voor geleden schade vanwege het ontbreken van de naamsvermelding bij de afbeeldingen en het gebruik in bewerkte vorm. Deze opslag komt neer op (2 x € 48,00 =)
€ 96,00.

Daarmee werd het voor mij een eenvoudige rekensom: De schade van mijn cliënt bestond uit onder meer reputatieschade, verminderde mogelijkheid tot het commercieel exploiteren van zijn werk(en), en juridische kosten. Uit de jurisprudentie in geval van auteursrechtinbreukzaken volgt dat cliënt in een procedure ten aanzien van de auteursrechtinbreuken in het boek aanspraak kan maken op een schadevergoeding met een beloop van € 150,- per gekopieerde afbeelding vermeerderd met 25 %. Inbreukmakende afbeeldingen op de cover worden vermeerderd met 100 %. De schadevergoeding inzake het boek komt daarmee uit op minimaal € 23.700.-
Ten aanzien van de auteursrechtinbreuken op Facebook kon cliënt aanspraak maken op een vergoeding van € 192,- per afbeelding, vermeerderd met 25 %. Dit komt voor 49 afbeeldingen uit op € 11.760,-. Daar waren dan de social media accounts nog niet eens bij gerekend.

Omdat een juridische procedure niet de voorkeur had, gaven we de inbreukmaker de gelegenheid zijn inbreukmakende acties te stoppen. Dat gaat dan wel op een stevige manier; gevorderd wordt:
Per direct staken en gestaakt houden van elke inbreuk, Inzage in de volledige omvang van de inbreuk, vergoeding van de door cliënt geleden schade en gemaakte kosten, afdracht van de onrechtmatig genoten winst, afgifte van de resterende voorraad inbreukmakende producten, publicatie van een rectificatie en ondertekening van een vaststellingsovereenkomst, vaak ook wel afstands- en onthoudingsverklaring genaamd.

Aldus geschiedde, en de nagemaakte grappen verdwenen van internet. Het is dus oppassen met het kopiëren van een grap. Als maker ben je auteursrechtelijk beschermd, en voor de ‘namaker’ kan het een hele dure grap worden.

Advies nodig over een auteursrechtkwestie? Advocaat Carel Erasmus hoor het graag.