Wie een overeenkomst wil gaan opzeggen, moet vooraf goed nagaan wat de rechten en plichten zijn. Als de overeenkomst zelf een opzegmogelijkheid geeft, al dan niet met een opzegtermijn, dan zal dat vrijwel altijd gelden. Maar als er geen opzegclausule is, dan kan er toch sprake zijn van een opzegtermijn of zelfs schadevergoeding. In sommige gevallen kan opzeggen zelfs helemaal niet toegestaan zijn.

De rechtbank Oost Brabant heeft dit onlangs weer goed kunnen verwoorden. Een ZZP-er had een contract met een organisatie die middels software opdrachten binnen de zorgsector kan koppelen aan ZZP-ers. Voor een vast bedrag per maand kan de ZZP-er meedingen naar opdrachten voor werk. Dit loopt enkele jaren naar tevredenheid, maar dan zegt de organisatie het contract op vanwege klachten over de ZZP-er. De organisatie meent ook dat de VOG-verklaring (Verklaring Omtrent gedrag) vals is, maar dit blijkt later onjuist. De ZZP-er is dan al uitgeschreven uit het systeem en kan dus geen opdrachten meer verkrijgen via dit platform.

De ZZP-er legt via zijn advocaat een schadeclaim neer van € 60.000,- wegens onrechtmatige beëindiging van de overeenkomst.

De rechter benadert dit soort vraagstukken aan de hand van enkele toonaangevende rechterlijke uitspraken: eerst stelt de rechter vast dat het hier om een duurovereenkomst gaat: een voortdurende rechtsverhouding waarbij partijen zich hebben verbonden gedurende onbepaalde tijd over en weer prestaties te verrichten, welke prestaties telkens terugkerend waren.

De rechtbank stelt voorop dat een duurovereenkomst voor onbepaalde tijd waarbij geen opzegtermijn is overeengekomen, zoals hier het geval is, in beginsel opzegbaar is.
De eisen van redelijkheid en billijkheid kunnen in verband met de aard en inhoud van de overeenkomst en de omstandigheden van het geval meebrengen dat opzegging slechts mogelijk is indien een voldoende zwaarwegende grond voor de opzegging bestaat (Hoge Raad 3 december 1999, ECLI:NL:HR:1999:AA3821 (Maison Louis Latour/P. de Bruijn Wijnkopers)).
Uit diezelfde eisen kan, eveneens in verband met de aard en inhoud van de overeenkomst en de omstandigheden van het geval, voortvloeien dat een bepaalde opzegtermijn in acht moet worden genomen of dat de opzegging gepaard moet gaan met het aanbod tot betaling van een (schade)vergoeding (HR 28 oktober 2011, ECLI:NL:HR:2011:BQ9854, SNU-Stedin/gemeente de Ronde Venen).
Of er reden is om af te wijken van de hoofdregel dat de overeenkomst per direct opzegbaar is, dient per geval te worden vastgesteld met inachtneming van alle omstandigheden van het geval, bezien in onderling verband. Onder die omstandigheden is begrepen de termijn die nodig is voor een omschakeling in de bedrijfsvoering naar de nieuwe situatie die door de opzegging ontstaat en het terugverdienen van gedane investeringen, alsmede de tijd en kosten die overigens met die omschakeling gemoeid zijn. Ook de mate van afhankelijkheid van de opgezegde partij en de tijd die de overeenkomst geduurd heeft, alsmede de redenen van de opzegging spelen daarbij een rol (Gerechtshof Den Haag 3 oktober 2017, ECLI:NL:GHDHA:2017:2764).
De rechtbank is van oordeel dat de ZZP-er onvoldoende feiten en omstandigheden heeft gesteld waaruit volgt dat de eisen van redelijkheid en billijkheid meebrengen dat een zwaarwegende grond voor beëindiging was vereist, een opzegtermijn in acht moest worden genomen en/of een schadevergoeding moest worden aangeboden.
Hierbij heeft de rechtbank onder andere de volgende feiten en omstandigheden meegewogen: de contractsduur was relatief kort, circa 1,5 jaar. Er was geen concurrentiebeding, en de ZZP-er kon ook rechtstreeks bij zorginstellingen solliciteren. De ZZP-er had ook geen investeringen gedaan, en de maandelijkse bijdrage van € 22,- had hij al ruimschoots terugverdiend met opdrachten.
Alle vorderingen worden afgewezen en de ZZP-er moet de proceskosten ad € 4.000,- van de wederpartij betalen.

Het blijft een afweging of en hoe de opzegging er in de praktijk uit moet zien. Aan de hand van de jurisprudentie is een bepaalde lijn te herkennen die rechters in dergelijke gevallen volgen.
Heeft u te maken met een opzegging van een overeenkomst? Advies vooraf van een advocaat kan problemen voorkomen.

Carel Erasmus
Advocaat