Op basis van de wettelijke regels en rechtspraak zijn er twee mogelijke gronden op basis waarvan een koper van het koopcontract met de autoverkoper kan afkomen, namelijk door ontbinden (optie 1), dan wel vernietigen (optie 2).
OPTIE 1: ONTBINDING VAN HET KOOPCONTRACT
Wanneer
Een koper mag niet zomaar het koopcontract ontbinden. Indien de koop niet in overeenstemming is met de verwachting die de koper mocht hebben (art. 7:17 BW) dan is het in de regel de bedoeling dat de koper de autoverkoper in de gelegenheid moet stellen om alsnog na te komen middels herstelwerkzaamheden aan de auto of een geschikte vervangende auto aan de koper aan te bieden (art. 7:21 BW). Uit de wet en de jurisprudentie blijkt dat je als koper de verkoper eerst de kans moet geven om de auto alsnog in orde te maken.
Mocht de verkoper daar niet is slagen of overigens aangeven hier niet toe bereid te zijn dan kan de koper de overeenkomst ontbinden (art. 6:265 lid 1 BW).
Voorwaarden
Ontbinden mag in principe slechts indien de autoverkoper in verzuim is (art. 6:265 lid 2 BW). Verzuim betekent dat de koper de autoverkoper een termijn stelt waarbinnen de autoverkoper de gebreken aan de auto moet verhelpen. Een autoverkoper kan uiteindelijk in verzuim raken indien – nadat de koper een ingebrekestelling gestuurd heeft – hier geen gehoor aan heeft gegeven (art. 6:81 jo. 6:82 lid 1 BW).
Uitzondering
Echter, op het bovenstaande geldt een uitzondering, in het geval dat de koper reeds uit de mededeling van de autoverkoper mag opmaken dat hij niet voornemens is de auto te repareren, dan is er geen ingebrekestelling nodig (art. 6:83 sub c BW).
Indien er geen ingebrekestelling nodig is dan treedt er verzuim in zonder ingebrekestelling en daardoor kan de verkoper de overeenkomst gelijk ontbinden door middel van een schriftelijke verklaring (art. 6:267 lid 1 BW).
Gevolgen
Ontbinding heeft tot gevolg dat de koper de niet-gewenste auto dient terug te brengen naar de autoverkoper, en de verkoper dient het betaalde bedrag aan de koper te retourneren (art. 6:271 BW).
Door de ontbinding van het koopcontract gaat de rechtsverhouding (lees: de afspraken die voortvloeien uit het koopcontract) tussen partijen teniet en worden partijen over en weer bevrijd uit hun daaruit voortvloeiende verbintenissen (art. 6:271 BW). Met andere woorden, door ontbinding houdt het contract op te bestaan en kunnen koper en autoverkoper niet gehouden worden aan de afspraken die beide partijen destijds in het contract overeen zijn gekomen.
Schadevergoeding
Een tweede gevolg van ontbinding is dat de koper mogelijk een schadevergoeding kan eisen van de autoverkoper.
OPTIE 2: VERNIETIGING VAN HET KOOPCONTRACT
Wanneer
Op grond van (1) bedreiging, (2) misbruik van omstandigheden, (3) bedrog of (4) dwaling kan er sprake zijn van een wilsgebrek waardoor het vernietigen van het koopcontract door de koper (of autoverkoper) gerechtvaardigd is (art. 3:44 jo. 6:228 BW).
Toepassing
In deze blog zal voornamelijk ingezoomd worden op dwaling als wilsgebrek waardoor het koopcontract vernietigd kan worden. Dwaling (3) en bedrog (4) lijken op elkaar. Maar omdat bedrog vaak lastig te bewijzen is, want de ervaring leert dat het in de praktijk vaak moeilijk hard te maken is dat een verkoper een onjuiste voorstelling van zaken opzettelijk gecreëerd heeft, is het daarom in de regel kansrijker om een beroep te doen op dwaling.
Het voordeel van dwaling – ten opzichte van bedrog – is dat niet bewezen hoeft te worden dat er door de autoverkoper (of koper) expres een onjuiste voorstelling van zaken gevormd is. Hierdoor maakt het niet meer uit of de autoverkoper expres of per ongeluk (bijvoorbeeld) informatie achtergehouden heeft, dat maakt dan niet meer uit voor het vaststellen of er sprake is van dwaling.
Voorwaarden
Naar Nederlands recht mag je als koper van een auto vertrouwen en afgaan op serieuze mededelingen van de autoverkoper, aldus de Hoge Raad in de uitspraak Baris/Riezenkamp.
Een overeenkomst die tot stand is gekomen, die bij een juiste voorstelling van zaken niet tot stand zou zijn gekomen, is vernietigbaar indien de dwaling is te wijten aan een inlichting van de verkoper. Tenzij de autoverkoper ervan uit mocht gaan dat deze overeenkomst ook zou zijn overeengekomen zonder de betreffende mededeling (art. 6:228 lid 1 sub a BW).
Vernietigen
Indien de autoverkoper aan de koper uitdrukkelijk garanties heeft afgegeven over de specifieke eigenschappen van een auto – denk bijvoorbeeld aan een kilometerstand -, en vervolgens kloppen deze niet, dan komt het risico van het niet-nakomen van deze garantie dan ook voor rekening van de autoverkoper. Om deze reden kan een overeenkomst worden vernietigd, inhoudende dat het koopcontract geacht wordt nooit te hebben bestaan (art. 3:49 jo 3:53 BW).
Mededelingsplicht
Een autoverkoper kan zich verweren door te stellen dat de koper zijn huiswerk had moeten doen, maar dat zou impliceren dat de autoverkoper bepaalde voorkennis bezat waarover hij gezwegen heeft, terwijl spreken daar een verplichting is (6:228 lid 1 sub b BW). Want de mededelingsplicht van de autoverkoper prevaleert boven de onderzoeksplicht van de koper op het moment de autoverkoper zijn kennis – namelijk relevante informatie over het voertuig – niet met de koper gedeeld heeft (HR Offringa/Vinck).
Indien de autoverkoper bepaalde uitspraken gedaan over de specifieke kenmerken van het voertuig, en deze vervolgens niet blijken te kloppen, dan is de autoverkoper aan wie het te wijten valt (lees: er valt de verkoper een ernstig verwijt te maken) dat hij de koper niet juist en volledig ingelicht heeft.
Gevolgen
Een koper kan het koopcontract met de verkoper vernietigen middels een mondelinge mededeling aan de verkoper (art. 3:50 BW). Maar bewijsrechtelijk valt het aan te raden om dit te doen door middel van een e-mail en aangetekende brief.
Derhalve zal dit ten gevolge hebben dat betaalde bedrag onverschuldigd betaald is en teruggevorderd kan worden van de autoverkoper (art. 6:203 BW). De auto dient de koper terug te geven aan de autoverkoper (art. 5:2 BW). In tegenstelling tot de procedure bij ontbinding, hoeft een koper bij vernietiging de autoverkoper geen meerdere kansen aan te bieden om (alsnog) na te komen.
Schadevergoeding
Evenals bij ontbinding, kan de koper bij vernietiging van het koopcontract mogelijk een schadevergoeding eisen van de autoverkoper.
SAMENVATTEND
Ontbinding of vernietiging
In de praktijk kan het voorkomen dat er geen schade is en een koper zo snel mogelijk van het koopcontract af wil. In zo’n dergelijk geval is het niet wenselijk om de situatie te laten voortduren en het daarom wenselijk is om het koopcontract te vernietigen. Dit is anders in het geval van ontbinding, want dan moet de koper de autoverkoper wettelijk gezien nog een kans bieden om alsnog na te komen middels herstelwerkzaamheden of een vervangend voertuig.
Het is daarom in sommige gevallen raadzaam – uiteraard indien de feiten van de casus zich daarvoor lenen – de overeenkomst te vernietigen. Vernietiging van de overeenkomst stelt de koper namelijk in staat om de overeenkomst zogezegd in zijn geheel “ongedaan te maken” waardoor het contract nooit geacht wordt te hebben bestaan. En de koop in zijn geheel, en de prestaties over en weer (lees: de levering van de auto en het aankoopbedrag), teruggedraaid wordt naar het moment van het onderteken van het contract.
Verschillen
Ontbinding heeft geen terugwerkende kracht (art. 6:269 BW) en vernietiging (art. 3:53 BW), op grond van (bijvoorbeeld) een wilsgebrek zoals dwaling, wel. Bij vernietiging dient de koper de ongewenste auto te retourneren aan de autoverkoper en dient de autoverkoper het geld terug te geven.
Conclusie
Het is helaas niet mogelijk om in zijn algemeenheid te stellen dat vernietigen altijd beter is dan ontbinden, of, juist andersom. Dit hangt echt af per geval, en wat daarbij de feiten zijn. Een advocaat kan u hierbij helpen en voorzien van passend juridisch advies.
CAREL ERASMUS
Advocaat en ondernemer